તત્સમ શબ્દો 💦
આપણે અને આપણા બાળકોએ સમજવાં જેવા શબ્દો કે જે આપણી ભાષામાં વપરાતા તત્સમ શબ્દો છે.
બહુ ઓછી ભાષામાં જોવા મળે છે. આ શબ્દો
● દોયડી- કપડાં સૂકવવા કે કઈ બાંધવા માટે
● જાળી - ભમરડો ફેરવવા માટે
● રાશ - બળદને કન્ટ્રોલ કરવાની લગામ
● વરત - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું જાડુ દોરડું
● વરતડી - પાણી કાઢવાના કોસ માટે વપરાતું પાતળું દોરડું
● નાથ - બળદના નાકમાં પરોવી તેને કન્ટ્રોલ કરવા વપરાતી દોરી
● રાંઢવુ - જુદા જુદા કામ માટે વપરાતી જાડી મજબુત જાડી દોરી
● નાડી - ચોરણી કે પાયજામાંં કમરે બાંધવાની પાતળી દોરી
● નોંજણું - ગાયને દોહતી વખતે પાછળના બે પગ અને પુંછડાને સાથે બાંધી ગાયની હલચલ ને રોકવા માટે વપરાતી દોરી. ● ડામણ - ઘોડા કે ગધેડાને છુટ્ટા ચરવા છોડવામાં આવે ત્યારે તેના એક આગળનો પગ અને એક પાછળના પગને સાથે દોરીથી બાંધવામાં આવે છે જેથી તે બહુ ઝડપથી દોડી શકે નહિ અને તરત જ પકડાઈ જાય. આ દોરીને ડામણ કહે છે.
● જોતર - બળદને ગાડા સાથે જોડવામાં વપરાતી દોરીનું સાધન
● નેતર - છાશ કરવા માટે વલોણાને ફેરવવા વપરાતી દોરી
■ આ ઉપરાંત દોરીના મટિરિયલને લીધે જુદા નામો છે
દા. ત.
● શીંદરી- નાળિયેરના છોતરામાંથી બનાવેલી દોરી.
● સૂતળી - શણમાં થી બનાવેલી દોરી
● અબોટિયું - પૂજા અથવા અન્ય ર્ધાિમક વિધિ કરતી વખતે પહેરવામાં આવતું ધોતી જેવું કાપડ.
● લુગડું - સાડીને લુગડું પણ કહે છે.
■💥ગ્રામ્ય પ્રદેશમાં વપરાતા ઓજારો💥 ■
● પરોણો - બળદને હાંકવા માટેની લાકડી
● કળીયુ - ખેતી માટેનું સાધન
● બેલી- બે ભાગમાં વહેંચાયેલું લોખંડના સળીયાને ટીપીને બનાવેલું ખેતરમાં ઘાસ કાઢવાનું સાધન.
● ફાળ - હળનો નીચેનો ભાગ
● કોશ - ખોદવા માટે વપરાતો સીધો લોખંડનો સળિયો
● કોસ (ઉ. કોહ) - કુવામાંથી બળદ વડે પાણી કાઢવાનું સાધન
● સુંઢ - કોસનો ચામડાનો ભાગ
● ગરેડી - કોસને ઉપર ખેંચવા માટે વપરાતુ ચક્ર
● પાડો - બળદગાડીના પૈડામાંથી પસાર થતી એક્સલને જેમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે તે મજબુત મોટું લાકડું
● તરેલું - કોસમાં બળદને જોડવાનું સાધન
● ધોંસરુ - ગાડી કે હળને બળદ સાથે જોડવાનું સાધન
● પાટ - ખેડયા પછી જમીનના ઢેફા ભાંગી જમીન સપાટ કરવા વપરાતુ મોટું લાકડું
● ઈસ - ખાટલામાં વપરાતા બે લાંબા લાકડા
● ઉપલું - ખાટલામાં વપરાતા બે ટુંકા લાકડા
● પાંગથ - ખાટલાના એક છેડે ખાટલાના ભરેલા દોરડાઓ ને સખત રાખવા વપરાતું જાડું દોરડું
● તગારું - સીધી ધારવાળું નાની સાઈઝનું પતરાનું માલ ભરવાનું સાધન
● ઘમેલું - કાંઠાને ગોળ વાખેલું તગારા કરતા મોટું સાધન
● બકડીયું - તગારાને બે બાજુ કડીથી ઉપાડી શકાય તેવું સાધન
● સૂયો - કોથળાને શીવવા માટે વપરાતી જાડી સોય
● રાંપ - ખેડેલી જમીનને સાફ કરવા વપરાતું સાધન
રંધો - સૂતારનું પાટિયા વગેરેને લીસા કરવાનું સાધન
● નેવા - છાપરામાંથી પાણી પડવાના ભાગ
● મોભ - છાપરાના મધ્યમાં આવેલ મજબુત ટેકો જેના તરફથી બંને બાજુ ઢાળ હોય
● વળી - મોભ અને દિવાલ પર રાખેલ પાતળું લાકડું જેના પર નળીયા ગોઠવી શકાય.
● સાલ - ખાટલામાં ઈસ કે ઉપળાંને બંને છેડે અણી કાઢી તેને પાયામાં બંધ બેસતા કરવામાં આવે છે આવા લાકડાને સાલ કહે છે.
● વિંધ - સાલ જેમાં નાખવામાં આવે છે તે કાણાવાળા પોલાણને વિંધ કહે છે.
● પાયો - ખાટલાના ઉભા લાકડા જે વિંધમાં સાલ બેસે તે લાકડાના ભાગને પાયા કહે છે
● ઢોલિયો - મજબુત અને મોટા અને શણગારેલા ખાટલાને ઢોલિયો કહે છે.
● નીક - ખેતરમાં પાણી લઇ જવા બનાવેલ વ્યવસ્થા ને નીક કહે છે.
● ધોરિયો - મોટી નીક ને ધોરિયો કહે છે.
● છીંડું - વાડમાં બાકોરું હોય તો તેને છીંડું કહે છે.
● ખળું - અનાજના ડુંડાને સુકવી તેને પીસીને દાણા છુટા પાડવા માટે વપરાતી જગ્યા
● કેડો - રસ્તો
● કેડી - પગ રસ્તો
● વંડી - દિવાલ
● કમાડ - મોટું બારણું ● ડેલો - મોટા કમાડવાળું બારણું.
🌌શબ્દસમૂહ માટે એક શબ્દ.🌌
○●》અવધિ કે હદ બહારનું= નિરવધિ*
○●》કાગળ બનાવનાર કારીગર = કાગદી*
○●》ખજૂરીના પાંદડાંની ગૂંથેલી ઝોળી= જંબીલ*
○●》ખોદીને પડતર રાખેલું ખેતર= ચારુ*
○●》ગદ્ય અને પદ્ય બંન્નેવાળી સાહિત્યકૃતિ= ચંપૂ*
○●》ઘસડાઇને આવેલો કાદવ= ચગું*
○●》ઘોડાનો દાબડાનો અવાજ= પડઘી*
○●》ચતુર, સુંદર અને ગુણવાન સ્ત્રી= ચિત્રિણી*
○●》ચિત્રકામ કરનારો= ચિતારો*
○●》ચીરેલો લાકડાનો ટૂકડો= ચિતાળ*
○●》ચોરનું પગલું= પગેરૂ*
○●》જન્મ આપનારી= જનયિત્રી*
○●》જમાઉધારનું તારણ= તારીજ*
○●》તપ વડે પાપ ક્ષીણ કરવું તે= નિર્જરા*
○●》ત્રણ થાંભલાવાળું વહાણ= તરકોશી*
○●》દૂધ, દહીં, ઘી, મધ અને ખાંડનું મિશ્રણ= પંચામૃત*
○●》દેવોને ધરાવેલી ખાવાની વસ્તુ = નેવેદ
○●》ધાર કાઠેલું= નિશિત*
○●》નદી પાસેની નીચી જમીન= કાછઇ*
○●》નદીના પ્રવાહની વચ્ચે તરી આવેલો= પુલિન*
○●》નદીમાં દૂરથી વહી આવતો કાષ્ઠસમૂહ= તરાપો*
○●》નવી ખેડાયેલી જમીનનું પ્રથમ વર્ષ= તાવરસું*
○●》નાશ પામે તેવું= નશ્વર*
○●》પડછાયારૂપ આકૃતિ= પ્રતિચ્છંદ*
○●》પવિત્ર હોવાનો ઢોંગ કરતું= ચાગલું*
○●》પહાડની તળેટીનો પ્રદેશ= તરાઇ*
○●》પાછા આવવું તે= પ્રત્યાગમન*
○●》પાણી ભરી લાવવાની ચામડાની ગૂણ કે થેલી= પખાલ*
○●》પાણીમાં બાંધેલો કિલ્લો= જંજીરો*
○●》પૈસાનો ચોથો ભાગ= દમડી*
○●》બળદને અપાતો સૂકો દાણો= ચંદી*
○●》બે પાંપણ મળવી કે ભેગી થવી તે= કસો*
○●》માખીઓ વિનાનું= નિર્માક્ષિક*
○●》માત્ર એક જ= તન્માત્ર*
○●》મોરના પીંછનો લગ્ન= કલાપ*
○●》રણમા રેતી ઊડીને થતો ઢગલો= ઢૂવો*
No comments:
Post a Comment